Droom u/je ervan om zelf een orgel te bouwen? Dat kan heel goed. Maar wil je weten hoe je dat aanpakt. Gelukkig is er hele geschikte informatie voor beginnende orgelbouwers. John Boersma heeft ontwerpen gemaakt van verschillende orgels waarmee je aan de slag kunt.

Zijn er eigenlijk veel amateur orgelbouwers?

“In de ArbeitsKreis Hausorgel zijn meer dan 380 enthousiaste amateur orgelbouwers verenigd. Het lidmaatschap van de AKH beperkt zich niet alleen tot Duitsers, maar ook Nederlanders en Belgen vormen een flink deel van het ledental. De huisorgels die door deze mensen worden gebouwd variëren van bijna kerkorgelgrootte tot kleine instrumenten met twee of drie registers, soms zelfs maar één. Verschillende orgels zijn door mij ontworpen en in een achttal boeken beschreven. Vier van deze boeken worden in Nederland uitgegeven bij Boeijenga Music Publications in Veenhuizen. De bouw wordt uitgelegd met voornamelijk perspectivische tekeningen, net zo gemakkelijk te begrijpen als foto’s. En verder met korte teksten in drie talen, Nederlands, Duits en Engels. Je hoeft dus niet eerst een vakopleiding te volgen, maar kunt direct aan de slag. De boeken worden wereldwijd gebruikt.”

Is dat wel geschikt voor kinderen?

“Van het begin af aan wilde de vereniging ook aan de jeugd iets bieden. Het bouwen van een klein orgel is niet zo moeilijk, als het maar op een goede manier wordt uitgelegd. Mijn kleindochter maakte op 12 jarige leeftijd al een goedklinkende houten pijp. Een goede beschrijving was de enige leidraad. Er is gekozen voor een eenvoudig orgelontwerp, waarvan de beschrijving ook voor kinderen begrijpelijk moest zijn. Maar zeker niet kinderachtig: kinderen willen serieus worden genomen in hun hobby. ”

Hoe ben je op het idee gekomen voor dit orgelontwerp?

“Uit een voorstadje van Jonn kreeg ik een mail van een meisje van 16 jaar. Zij heeft orgelles en omdat zij ook handig was met houtbewerking vroeg ze of het bouwen van een klein orgel voor haar mogelijk was. Later schreef haar moeder mij dat haar dochter stad en land had afgezocht om een praktische verwezenlijking van haar droomorgel te vinden. Zij was de aanleiding om een eenvoudig ontwerp vorm te geven. Met deze orgelleerling heb ik overlegd waar de balans moest liggen tussen een eenvoudige bouw en toch een volwaardige orgelklank. Zo is het tafelpositief ontstaan, dat door een beperkte klavieromvang – van f klein tot d3 – ongecompliceerd kan worden gebouwd. Het orgel is 75 cm hoog, 56 cm breed en 33 cm diep. Het kan op een tafeltje staan, vandaar de naam tafelpositief. De houten pijpen staan direct achter de toetsen waardoor een simpele verbinding tussen toets en ventiel mogelijk is. Het heeft één register, een Holpijp 8’ maar deze heeft dezelfde mensuur en dus de dezelfde klank als in mijn grote huisorgels. De eerst pijp had zij al snel gemaakt en deze gaf een mooie klank.”

Is het duur om zelf een orgel te maken?

“Het ontwerp moest niet alleen een eenvoudige bouw mogelijk maken, er mochten ook geen dure onderdelen in voorkomen. Het windverbruik is gering, maar ook een kleine windmotor van Laukhuff kost teveel. Een goedkoop en toch goed alternatief is de windmotor van een hoog rendementsketel. Deze kosten minder dan een tiende van een Laukhuffmotor. De lage winddruk is geen bezwaar, de pijpen spreken heel gemakkelijk op deze druk aan. De constructie van de pijpen is zodanig dat ze het altijd goed doen en geen intoneerbewerkingen achteraf nodig hebben.”

Meer informatie
De bouwbeschrijving van John Boersma is helemaal getekend. Kleurentekeningen in perspectief laten duidelijk zien hoe alles in elkaar zit. De windlade met de pijpen vormt één geheel met het klavier. Het klavier is eenvoudig te maken, de methode wijkt af van de gebruikelijke werkwijze, maar is betrouwbaar. Tweehonderd jaar geleden werden de klavieren van kabinetsorgels op dezelfde manier gemaakt. Voorkennis is niet nodig. Gedetailleerde tekeningen in kleur drukken is kostbaar, daarom kun je bij John Boersma het boek in PDF op een cd bestellen tegen kostprijs verkrijgbaar (€ 10 euro, inclusief verzendkosten).

Informatie: